کد مطلب:1102 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:324
احـکام غصـب
غصب آنست كه انسان از روی ظلم، بر مال یا حق كسی مسلط شود و این یكی از گناهان بزرگ است كه اگر كسی انجام دهد، در قیامت به عذاب سخت گرفتار می شود. از حضرت پیغمبراكرم صلی الله علیه و آله وسلم روایت شده است كه هر كس یك وجب زمین از دیگری غصب كند در قیامت آن زمین را از هفت طبقه آن مثل طوق به گردن او می اندازند.
مسأله 2553 ـ اگر انسان نگذارد مردم از مسجد و مدرسه و پل و جاهای دیگری كه برای عموم ساخته شده استفاده كنند، حق آنان را غصب نموده، و همچنین است اگر كسی در مسجد جائی برای خود بگیرد و دیگری را نگذارد كه از آنجا استفاده نماید بدون آنكه خود او مشغول استفاده از آنجا باشد.
مسأله 2554 ـ چیزی را كه انسان پیش طلبكار گرو می گذارد، باید پیش او بماند كه اگر طلب او را ندهد طلب خود را از آن بدست آورد، پس اگر پیش از آنكه طلب او را بدهد آن چیز را از او بگیرد، حق او را غصب كرده است.
مسأله 2555 ـ مالی را كه نزد كسی گرو گذاشته اند، اگر دیگری غصب كند صاحب مال و طلبكار می توانند چیزی را كه غصب كرده از او مطالبه نمایند، و چنانچه آن چیز را از او بگیرند، باز هم در گرو است و اگر آن چیز از بین برود و عوض آنرا بگیرند، آن عوض هم مثل خود آن چیز گرو می باشد.
مسأله 2556 ـ اگر انسان چیزی را غصب كند، باید به صاحبش برگرداند و اگر آن چیز از بین برود، باید عوض آنرا به او بدهد.
مسأله 2557 ـ اگر از چیزی كه غصب كرده منفعتی بدست آید، مثلاً از گوسفندی كه غصب كرده بره ای پیدا شود، مال صاحب مال است، و نیز كسی كه مثلاً خانه ای را غصب كرده، اگر چه در آن ننشیند باید اجاره آنرا بدهد.
مسأله 2558 ـ اگر از بچه یا دیوانه چیزی را غصب كند، باید آنرا به ولی او بدهد، و اگر از بین رفته، باید عوض آنرا بدهد.
مسأله 2559 ـ هر گاه دو نفر با هم چیزی را غصب كنند، اگر چه هر یك به تنهائی می توانسته اند آنرا غصب نمایند، هر كدام آنان ضامن نصف آنست.
مسأله 2560 ـ اگر چیزی را كه غصب كرده با چیز دیگری مخلوط كند، مثلاً گندمی را كه غصب كرده با جو مخلوط نماید، چنانچه جدا كردن آنها ممكن است اگر چه زحمت داشته باشد، باید جدا كند و به صاحبش برگرداند.
مسأله 2561 ـ اگر ظرف طلا و نقره بنابر حرمت ساختن و نگاه داشتن آن یا چیز دیگری را كه ساختن و نگاه داشتنش حرام است غصب كند و خراب نماید، لازم نیست مزد ساختن آنرا به صاحبش بدهد، ولی اگر مثلاً گوشواره ای را كه غصب كرده خراب نماید، باید آنرا با مزد ساختنش به صاحب آن بدهد و چنانچه برای اینكه مزد ندهد، بگوید آنرا مثل اولش می سازم، مالك مجبور نیست قبول نماید.
مسأله 2562 ـ اگر چیزی را كه غصب كرده به طوری تغییر دهد كه از اولش بهتر شود، مثلاً طلایی را كه غصب كرده گوشواره بسازد، چنانچه صاحب مال بگوید مال را بهمین صورت بده، باید به او بدهد، و نمی تواند برای زحمتی كه كشیده مزد بگیرد، بلكه بدون اجازه مالك حق ندارد آنرا به صورت اولش درآورد، و اگر بدون اجازه او آن چیز را مثل اولش كند، باید مزد ساختن آنرا هم به صاحبش بدهد، و در صورتی كه مزد ساختن كمتر از تفاوت ساخته و نساخته باشد تفاوت قیمت را هم باید بدهد.
مسأله 2563 ـ اگر چیزی را كه غصب كرده به طوری تغییر دهد كه از اولش بهتر شود، و صاحب مال بگوید باید آنرا به صورت اول درآوری واجب است آنرا به صورت اولش درآورد و چنانچه قیمت آن به واسطه تغییر دادن از اولش كمتر شود، باید تفاوت آنرا به صاحبش بدهد، پس طلائی را كه غصب كرده اگر گوشواره بسازد و صاحب آن بگوید باید به صورت اولش درآوری، در صورتی كه بعد از آب كردن، قیمت آن از پیش از گوشواره ساختن كمتر شود، باید تفاوت آنرا بدهد.
مسأله 2564 ـ اگر در زمینی كه غصب كرده زراعت كند، یا درخت بنشاند زراعت و درخت و میوه آن مال خود اوست، و چنانچه صاحب زمین راضی نباشد كه زراعت و درخت در زمین بماند، كسی كه غصب كرده باید فوراً زراعت یا درخت خود را اگر چه ضرر نماید از زمین بكند و نیز باید اجاره زمین را در مدتی كه زراعت و درخت در آن بوده به صاحب زمین بدهد و خرابیهائی را كه در زمین پیدا شده، درست كند، مثلاً جای درختها را پر نماید، و اگر به واسطه اینها قیمت زمین از اولش كمتر شود، باید تفاوت آنرا هم بدهد، و نمی تواند صاحب زمین را مجبور كند كه زمین را به او بفروشد، و نیز صاحب زمین نمی تواند او را مجبور كند كه درخت یا زراعت را به او بفروشد.
مسأله 2565 ـ اگر صاحب زمین راضی شود كه زراعت و درخت در زمین او بماند، كسی كه آنرا غضب كرده، لازم نیست درخت و زراعت را بكند، ولی باید اجاره آن زمین را از وقتی كه غصب كرده تا وقتی كه صاحب زمین راضی شده بدهد.
مسأله 2566 ـ اگر چیزی را كه غصب كرده از بین برود در صورتی كه مثل گاو و گوسفند باشد، كه قیمت اجزاء آن با هم فرق دارد، مثلاً گوشت آن یك قیمت و پوست آن قیمت دیگر دارد، باید قیمت آنرا بدهد و چنانچه قیمت بازار آن فرق كرده باشد، باید قیمت وقتی را كه غصب كرده بدهد، و احتیاط مستحب آنست كه بالاترین قیمتی را كه از زمان غصب تا زمان تلف داشته بدهد، و چنانچه در بیست سال قبل مثلاً گوسفندی را غصب نموده و در آن سال قیمت آن سی تومان بوده و تلف نموده و فعلاً قیمت آن سیصد تومان است در صورتی كه جمیع أشیاء به همین نسبت مثلاً یك به ده زیاد شده، باید فعلاً سیصد تومان بدهد چونكه در حقیقت اجناس و همچنین طلا و نقره ترقی ننموده بلكه اسكناس بی ارزش شده، و در آن زمان سی تومان معادل یك مثقال طلا بوده و در این زمان سیصد تومان معادل یك مثقال طلا می باشد و قیمت گوسفند در آن زمان و این زمان یك مثقال طلا است.
مسأله 2567 ـ اگر چیزی را كه غصب كرده و از بین رفته مانند گندم و جو باشد كه قیمت اجزاء آن با هم فرق ندارد، باید مثل همان چیزی را كه غصب كرده بدهد، ولی چیزی را كه می دهد باید خصوصیاتش مثل چیزی باشد كه آنرا غصب كرده و از بین رفته است، و همچنین است استكان و قوری و رادیو و تلویزیون و یخچال و كولر و امثال آن از چیزهائی كه از كارخانجات به عمل می آید، و جمیع افراد آن یكنواخت می باشد، هر چند كه قیمت اجزاء یك فرد آن مختلف است، علی الاقوی.
مسأله 2568 ـ اگر چیزی را كه مثل گوسفند قیمت اجزاء آن با هم فرق دارد، غصب نماید و از بین برود، چنانچه قیمت بازار آن فرق نكرده باشد، ولی در مدتی كه پیش او بوده مثلاً چاق شده باشد، باید قیمت وقتی را كه چاق بوده بدهد.
مسأله 2569 ـ اگر چیزی را كه غصب كرده دیگری از او غصب نماید و از بین برود، صاحب مال می تواند عوض آنرا از هر یك از آنان بگیرد، یا از هر كدام آنان مقداری از عوض آنرا مطالبه نماید، و چنانچه عوض مال را از اولی بگیرد، اولی می تواند آنچه را داده از دومی بگیرد، ولی اگر از دومی بگیرد، او نمی تواند آنچه را كه داده از اولی مطالبه نماید.
مسأله 2570 ـ اگر چیزی را كه می فروشند یكی از شرطهای معامله در آن نباشد، مثلاً چیزی را كه باید با وزن خرید و فروش كنند بدون وزن معامله بنمایند، معامله باطل است، و چنانچه فروشنده و خریدار با قطع نظر از معامله راضی باشند كه در مال یكدیگر تصرف كنند اشكال ندارد، وگرنه چیزی را كه از یكدیگر گرفته اند مثل مال غصبی است، و باید آنرا بهم برگردانند، و در صورتی كه مال هر یك در دست دیگری تلف شود، چه بدانند معامله باطل است چه ندانند، باید عوض آنرا بدهند.
مسأله 2553 ـ اگر انسان نگذارد مردم از مسجد و مدرسه و پل و جاهای دیگری كه برای عموم ساخته شده استفاده كنند، حق آنان را غصب نموده، و همچنین است اگر كسی در مسجد جائی برای خود بگیرد و دیگری را نگذارد كه از آنجا استفاده نماید بدون آنكه خود او مشغول استفاده از آنجا باشد.
مسأله 2554 ـ چیزی را كه انسان پیش طلبكار گرو می گذارد، باید پیش او بماند كه اگر طلب او را ندهد طلب خود را از آن بدست آورد، پس اگر پیش از آنكه طلب او را بدهد آن چیز را از او بگیرد، حق او را غصب كرده است.
مسأله 2555 ـ مالی را كه نزد كسی گرو گذاشته اند، اگر دیگری غصب كند صاحب مال و طلبكار می توانند چیزی را كه غصب كرده از او مطالبه نمایند، و چنانچه آن چیز را از او بگیرند، باز هم در گرو است و اگر آن چیز از بین برود و عوض آنرا بگیرند، آن عوض هم مثل خود آن چیز گرو می باشد.
مسأله 2556 ـ اگر انسان چیزی را غصب كند، باید به صاحبش برگرداند و اگر آن چیز از بین برود، باید عوض آنرا به او بدهد.
مسأله 2557 ـ اگر از چیزی كه غصب كرده منفعتی بدست آید، مثلاً از گوسفندی كه غصب كرده بره ای پیدا شود، مال صاحب مال است، و نیز كسی كه مثلاً خانه ای را غصب كرده، اگر چه در آن ننشیند باید اجاره آنرا بدهد.
مسأله 2558 ـ اگر از بچه یا دیوانه چیزی را غصب كند، باید آنرا به ولی او بدهد، و اگر از بین رفته، باید عوض آنرا بدهد.
مسأله 2559 ـ هر گاه دو نفر با هم چیزی را غصب كنند، اگر چه هر یك به تنهائی می توانسته اند آنرا غصب نمایند، هر كدام آنان ضامن نصف آنست.
مسأله 2560 ـ اگر چیزی را كه غصب كرده با چیز دیگری مخلوط كند، مثلاً گندمی را كه غصب كرده با جو مخلوط نماید، چنانچه جدا كردن آنها ممكن است اگر چه زحمت داشته باشد، باید جدا كند و به صاحبش برگرداند.
مسأله 2561 ـ اگر ظرف طلا و نقره بنابر حرمت ساختن و نگاه داشتن آن یا چیز دیگری را كه ساختن و نگاه داشتنش حرام است غصب كند و خراب نماید، لازم نیست مزد ساختن آنرا به صاحبش بدهد، ولی اگر مثلاً گوشواره ای را كه غصب كرده خراب نماید، باید آنرا با مزد ساختنش به صاحب آن بدهد و چنانچه برای اینكه مزد ندهد، بگوید آنرا مثل اولش می سازم، مالك مجبور نیست قبول نماید.
مسأله 2562 ـ اگر چیزی را كه غصب كرده به طوری تغییر دهد كه از اولش بهتر شود، مثلاً طلایی را كه غصب كرده گوشواره بسازد، چنانچه صاحب مال بگوید مال را بهمین صورت بده، باید به او بدهد، و نمی تواند برای زحمتی كه كشیده مزد بگیرد، بلكه بدون اجازه مالك حق ندارد آنرا به صورت اولش درآورد، و اگر بدون اجازه او آن چیز را مثل اولش كند، باید مزد ساختن آنرا هم به صاحبش بدهد، و در صورتی كه مزد ساختن كمتر از تفاوت ساخته و نساخته باشد تفاوت قیمت را هم باید بدهد.
مسأله 2563 ـ اگر چیزی را كه غصب كرده به طوری تغییر دهد كه از اولش بهتر شود، و صاحب مال بگوید باید آنرا به صورت اول درآوری واجب است آنرا به صورت اولش درآورد و چنانچه قیمت آن به واسطه تغییر دادن از اولش كمتر شود، باید تفاوت آنرا به صاحبش بدهد، پس طلائی را كه غصب كرده اگر گوشواره بسازد و صاحب آن بگوید باید به صورت اولش درآوری، در صورتی كه بعد از آب كردن، قیمت آن از پیش از گوشواره ساختن كمتر شود، باید تفاوت آنرا بدهد.
مسأله 2564 ـ اگر در زمینی كه غصب كرده زراعت كند، یا درخت بنشاند زراعت و درخت و میوه آن مال خود اوست، و چنانچه صاحب زمین راضی نباشد كه زراعت و درخت در زمین بماند، كسی كه غصب كرده باید فوراً زراعت یا درخت خود را اگر چه ضرر نماید از زمین بكند و نیز باید اجاره زمین را در مدتی كه زراعت و درخت در آن بوده به صاحب زمین بدهد و خرابیهائی را كه در زمین پیدا شده، درست كند، مثلاً جای درختها را پر نماید، و اگر به واسطه اینها قیمت زمین از اولش كمتر شود، باید تفاوت آنرا هم بدهد، و نمی تواند صاحب زمین را مجبور كند كه زمین را به او بفروشد، و نیز صاحب زمین نمی تواند او را مجبور كند كه درخت یا زراعت را به او بفروشد.
مسأله 2565 ـ اگر صاحب زمین راضی شود كه زراعت و درخت در زمین او بماند، كسی كه آنرا غضب كرده، لازم نیست درخت و زراعت را بكند، ولی باید اجاره آن زمین را از وقتی كه غصب كرده تا وقتی كه صاحب زمین راضی شده بدهد.
مسأله 2566 ـ اگر چیزی را كه غصب كرده از بین برود در صورتی كه مثل گاو و گوسفند باشد، كه قیمت اجزاء آن با هم فرق دارد، مثلاً گوشت آن یك قیمت و پوست آن قیمت دیگر دارد، باید قیمت آنرا بدهد و چنانچه قیمت بازار آن فرق كرده باشد، باید قیمت وقتی را كه غصب كرده بدهد، و احتیاط مستحب آنست كه بالاترین قیمتی را كه از زمان غصب تا زمان تلف داشته بدهد، و چنانچه در بیست سال قبل مثلاً گوسفندی را غصب نموده و در آن سال قیمت آن سی تومان بوده و تلف نموده و فعلاً قیمت آن سیصد تومان است در صورتی كه جمیع أشیاء به همین نسبت مثلاً یك به ده زیاد شده، باید فعلاً سیصد تومان بدهد چونكه در حقیقت اجناس و همچنین طلا و نقره ترقی ننموده بلكه اسكناس بی ارزش شده، و در آن زمان سی تومان معادل یك مثقال طلا بوده و در این زمان سیصد تومان معادل یك مثقال طلا می باشد و قیمت گوسفند در آن زمان و این زمان یك مثقال طلا است.
مسأله 2567 ـ اگر چیزی را كه غصب كرده و از بین رفته مانند گندم و جو باشد كه قیمت اجزاء آن با هم فرق ندارد، باید مثل همان چیزی را كه غصب كرده بدهد، ولی چیزی را كه می دهد باید خصوصیاتش مثل چیزی باشد كه آنرا غصب كرده و از بین رفته است، و همچنین است استكان و قوری و رادیو و تلویزیون و یخچال و كولر و امثال آن از چیزهائی كه از كارخانجات به عمل می آید، و جمیع افراد آن یكنواخت می باشد، هر چند كه قیمت اجزاء یك فرد آن مختلف است، علی الاقوی.
مسأله 2568 ـ اگر چیزی را كه مثل گوسفند قیمت اجزاء آن با هم فرق دارد، غصب نماید و از بین برود، چنانچه قیمت بازار آن فرق نكرده باشد، ولی در مدتی كه پیش او بوده مثلاً چاق شده باشد، باید قیمت وقتی را كه چاق بوده بدهد.
مسأله 2569 ـ اگر چیزی را كه غصب كرده دیگری از او غصب نماید و از بین برود، صاحب مال می تواند عوض آنرا از هر یك از آنان بگیرد، یا از هر كدام آنان مقداری از عوض آنرا مطالبه نماید، و چنانچه عوض مال را از اولی بگیرد، اولی می تواند آنچه را داده از دومی بگیرد، ولی اگر از دومی بگیرد، او نمی تواند آنچه را كه داده از اولی مطالبه نماید.
مسأله 2570 ـ اگر چیزی را كه می فروشند یكی از شرطهای معامله در آن نباشد، مثلاً چیزی را كه باید با وزن خرید و فروش كنند بدون وزن معامله بنمایند، معامله باطل است، و چنانچه فروشنده و خریدار با قطع نظر از معامله راضی باشند كه در مال یكدیگر تصرف كنند اشكال ندارد، وگرنه چیزی را كه از یكدیگر گرفته اند مثل مال غصبی است، و باید آنرا بهم برگردانند، و در صورتی كه مال هر یك در دست دیگری تلف شود، چه بدانند معامله باطل است چه ندانند، باید عوض آنرا بدهند.